Unieważnienie przetargu – prawnik radzi

Postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego ma na celu doprowadzenie do wyłonienia wykonawcy, który złożył najkorzystniejszą ofertę i z którym zostanie zawarta umowa, jednakże nie zawsze się to udaje.

Jedną z sytuacji, w której do zawarcia umowy nie dochodzi, jest unieważnienie postępowania, do czego zamawiający jest zobowiązany w przypadku zaistnienia przesłanek ściśle określonych w ustawie Prawo zamówień publicznych. Do przesłanek tych należy sytuacja opisana w art. 93 ust. 1 pkt 4 ustawy, tj. jeżeli cena najkorzystniejszej oferty lub oferta z najniższą ceną przewyższa kwotę, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia. Zamawiający, składając oświadczenie co do kwoty, jaką zamierza przeznaczyć na finansowanie zamówienia, jednocześnie zobowiązuje się przyjąć ofertę najkorzystniejszą, pod warunkiem, że zaoferowana cena nie przekroczy podanej przez niego wysokości środków. Kwotą tą, zgodnie z art. 86 ust. 3 ustawy, musi być podana przez zamawiającego przed otwarciem ofert, tj. zanim zamawiający zapozna się z konkretnymi wycenami ofertowymi dokonanymi przez wykonawców. Wymogi ustawowe mają gwarantować przejrzystość postępowania oraz chronić interesy wykonawców.

Ustawa wprowadza jednak niewielki wyjątek od zasady, że zamawiający obowiązany jest unieważnić przetarg w przypadku, gdy cena najkorzystniejszej oferty lub oferta z najniższą ceną przewyższa kwotę, którą zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia. Otóż, nie musi to nastąpić, jeśli zamawiający może zwiększyć tę kwotę do ceny najkorzystniejszej oferty.

O tym, czy zamawiający może, czy nie może zwiększyć kwoty, decyduje jednak sam zamawiający. Stanowisko to znajduje uzasadnienie w bogatym orzecznictwie.  W jednym z ostatnich wyroków Krajowa Izba Odwoławcza potwierdziła, że „konstrukcja i treść art. 93 ust. 1 pkt 4 p.z.p. nie nakłada na zamawiającego bezwzględnego obowiązku zwiększenia brakującej kwoty dofinansowania, lecz daje zamawiającemu uprawnienie do poszukiwania dodatkowych środków finansowych. W konsekwencji bezpodstawnym jest oczekiwanie, że zamawiający będzie udowadniał, że jego możliwości finansowe nie pozwalają na zwiększenie środków finansowych. Nie znajduje bowiem oparcia w przepisach badanie budżetu zamawiającego, nakazywanie dokonania mu jakichkolwiek przesunięć w budżecie, dokonania jednych zakupów kosztem drugich albo nakazywania wydania na dane zamówienie kwoty, którą zamierzał wydać na inne zamówienie” (wyrok z dnia 22 maja 2015 r., KIO 961/15, LEX nr 1798019).

Wykonawcy niejednokrotnie odwoływali się od decyzji zamawiającego unieważniającej postępowanie, twierdząc, że zamawiający mógł zwiększyć kwotę przeznaczoną na zamówienie, jednak tego nie zrobił i niesłusznie unieważnił postępowanie oraz domagając wyjaśnień i dowodów na to, że zamawiający nie mógł wygospodarować większej sumy. Stanowisko to nie znajduje jednak żadnego uzasadnienia, albowiem „to zamawiający dokonuje oceny, jaką kwotę może przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia, a kontrola gospodarowania środkami finansowymi przez zamawiającego nie należy do kompetencji uczestników postępowania” (tak Sąd Okręgowy w Katowicach w wyroku z 24 kwietnia 2008 r., sygn. akt XIX Ga 131/08). Krajowa Izba Odwoławcza podkreśliła, że celem postępowania o zamówienie publiczne nie jest nabycie przez jednostkę przedmiotu postępowania „za wszelką cenę”, ale nabycie go na warunkach własnej kalkulacji i założonego budżetu na dany cel (tak w przeczeniu z dnia 20 kwietnia 2015 r., sygn. akt KIO 694/15)  Jest to tym bardziej istotne, że zamawiający najczęściej jest podmiotem, który dysponuje środkami publicznymi, a więc którego wiąże plan finansowy lub budżet.  A skoro to zamawiający, nie wykonawca, ponosi wyłączną odpowiedzialność za gospodarowanie środkami publicznymi w sposób celowy i oszczędny i skoro według jego oceny nie ma obecnie możliwości zwiększenia. środków na realizację zamówienia, to nie można mu robić z tego powodu zarzutu.

Małgorzata Kułakowska
Kancelaria Radców Prawnych
Mastalerz i Prawnicy
tel. 74 853 82 00